Laz kültüründen beslenen, Arhavi’nin doğasını o doğaya göz koyanlarla resmeden Şanu, bir Kabka’ya dönüşmemek için sepetimize hayatı, suyu, ateşi, rüzgarı doldurmamız gerektiğini hatırlatıyor!
Hikaye 12 yaşında bir çocuğun memleketine ilk kez gidişiyle başlıyor. Şanu, lazların yollar üzerinden uçtuğu bir yolculukla memleketi Arhavi’ye geliyor. Tam da kimlik oluşturmaya başladığı o yaşlarda Büyükannesi Nana’nın yanında kalacağı, farklı bir coğrafyanın insanlarını ve varlıklarını tanıyacağı, birçok şeyi ilk kez göreceği bir hikayenin içinde buluyor kendini. Şanu her şeyi herkes gibi görmüyor. O hala çocuk; esnek, uçucu, kalıplaşmamış. Bu bir Kabka olmama hikayesi…
“Kabkalar mı?”
“Bir zamanlar insan olan şu kabarcık kafalar. Biz onlara Kabka diyoruz.”
Nazlı Demet Uyanık’ın ilk romanı Şanu, tüm varlıkların hem acı hem tatlı yanlarını; insanın gölgelerde kaybolma ve yaşama yüzünü dönme arasındaki o bulanık çizgiyi gösterirken, doğa sevgisini gelecek nesillere sorumluluk ve saygıyı katarak aktarıyor.
İçeride korunan
Şanu, oldukça eğlenceli, bir çocuk gibi hafif adımlar atan bir dille yazılmış. Hikayeyi okurken, içeride korunanı hissedebiliyorsunuz. Öyle bir ülkede yaşıyoruz ki, yalnızca tanık olduklarımızla bile içimizde bir şeyler çürüyor. Kitabı okurken, içindeki Kabkalara rağmen hayatın daha umut dolu olduğu bir zamanda yazılmış gibi hissettim. Fantastik öğelere rağmen bu bir kaçış hikayesi değil, bir varış hikayesi. 12 yaşa açılan bir pencereden atlayıp kendi çocukluğunun elinden tutarak, birlikte öğrendikleriyle bugüne varma hikayesi. İçeride korunan da o çocuk, anlıyoruz. O bir imge değil, hayalleriyle, düşleriyle hala yaşıyor.
Yaşamı kaybetmemek
Bu hikaye her noktasında bir rüzgarın sırtında gidiyormuşuz hissi veriyor. Her şey uçucu, değişken, bir yetişkinin katılığından, gölgelere düşme eğiliminden uzak. Elbette bir derdi var, anlatmaya çalıştığı meseleler var ama “hikaye” olmaktan çıkarmaya çalışmıyor. Yazmanın keyfi, yolculuğun keyfi satırlara dahil. Evet, Şanu, doğaya saygıyı anlatıyor temelde. İnsan ve doğanın uyuşmazlıklarını, Kabkaların tıpkı Momo’nun zaman çalan adamları gibi hayatlarımızı çalışını hatırlatıyor. Yaşama sevincimizi kaybetmemek yaşamı kaybetmemekten geçiyor. Şanu, çocuklar ve gençler için, hem keyif alabilecekleri hem de yaşamdan yana tercihleri içselleştirebilecekleri bir hikaye. Biz büyükler içinse korunanı ve korunması gerekenleri hatırlatan bir yolculuk.
Laz kültüründen besleniyor
Şanu, Laz kültüründen ve hikayelerinden güçlü bir şekilde besleniyor. Bu yanıyla da özgün bir noktaya oturuyor. Kaybolmakta olan bir kültürün öğelerini de hikayesine ekliyor. Hem hayata hem insana hem hikayelere kayboluyorlar diye ah vah etmeden hepsini sepetine atıp patikaları izliyor. Başkasına bakmadan “Ben taşırım!” diyor. Kitabın sonunda küçük bir sözlük, Laz kültürüne dair ek bir bölüm ve yazarın notu da mevcut. Bu ek bölümler de anlatıyı tamamlıyor. Hikayenin sonunda biraz Lazca da öğrenmiş oluyoruz.
Coğrafyaya olan insana olur
Arhavi’nin, Karadeniz’in, bütün ülkenin her yanında bir doğa katliamı görmek mümkün. Gazeteci olarak gittiğim yerlerden biriydi Arhavi. Kuruyan dereleri, dev HES borularını, hikayede “krater” olarak geçen taş ocaklarını gördüm. Madenler, HES’ler, RES’ler, ormansızlaşma, kuraklaşma… Coğrafyaya ne olursa insana da olur. Kururuz, kaybederiz, Kabkalaşarız; ya da kuruyoruz, kaybediyoruz, Kabkalaşıyoruz… İnsana olan da dile olur. Dil organiktir. İnsanın içinde ne varsa onla çıkar. Katılaşmışsak gölgelerimizle gelir, olmamışsak çiğliğimizle… Bugünün edebiyatın içinde yaşamın, gezegenin geleceğinden soyutlanmak mümkün değil. Hayatı, suyu, ateşi, rüzgarı dile katmak lazım. Şanu’nun sepetinde hepsi var. O, patikalarda kaybolmadan, ardına düşmek, hikayesine, derdine kulak vermek de biz okura kalıyor.
Yazar: Nazlı Demet Uyanık
Kapak ve Vinyet Tasarımı: Elif Sarıgüzmen
MEAVGENÇ / MEAV YAYINCILIK
Ödüller:
KYÖV Çocuk Edebiyatı Ödülleri 2023 En İyi Çocuk Romanı
Grafik Tasarımcılar Meslek Kuruluşu Derneği (GMK) En İyi İllüstrasyon Ödülü-2023